چکیده

یکی از جنبه‌های ضروری تحولات فرهنگی پس از انقلاب، معطوف به تغییر ساختارهای آموزشی به‌ویژه دانشگاه بود. آموزش‌وپرورش و مؤسسات آموزش عالی، از نهادهایی هستند که موظف‌اند جوانان را با مؤلفه‌ها و مصادیق هویتی کشور آشنا سازند. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، همواره به ارزش‎ها و اصول انقلاب اسلامی و حفظ هویت انقلابی تأکید داشته‌ است و بیانات، تحلیل‌ها و توصیفات ایشان، مؤلفه‌های هویتی انقلاب اسلامی را به‌روشنی تبیین می‌کند. پژوهش حاضر با هدف شناخت ابعاد و شاخص‌های هویت انقلابی در مجموعه بیانات مقام معظم رهبری و تأثیرگذاری بر شکل‌گیری و تقویت هویت انقلابی ملت ایران به‌ویژه جوانان، انجام گرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و با روش تحلیل مضمون، محتوای مجموعه بیانات مقام معظم رهبری را موردبررسی قرار داده است. به همین منظور، در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)، کلیدواژه "هویت انقلابی" در بازه زمانی سال‌های 1368 الی 1402 جستجو شد که تعداد 60 عنوان، فیش مرتبط به دست آمد. پس از مطالعه متن فیش‌ها و انتخاب مفاهیم مرتبط، مضامین پایه استخراج و درنهایت 7 مضمون اصلی (شخصیتی، مبانی ارزشی-اعتقادی، رهبری، نمادهای تاریخی، اقشار و سازمان‌های مسئول، رویکردها و راهبردهای انقلابی) با 35 مضمون فرعی مورد شناسایی قرار گرفت. در اندیشه ایشان، محوری‌ترین، عمیق‌ترین و اصلی‌ترین مؤلفه هویتی انقلاب ‌اسلامی، اسلام است که در شکل‌دهی ایدئولوژی انقلاب، ایجاد و تعمیق انگیزه‌های انقلابی، ترسیم مسیر و کیفیت مبارزات و تعیین چهارچوب‌های راهبردی نظام برآمده از انقلاب، نقش اساسی و بی‌بدیل داشته و دارد.